Stichting Diogenes Leiden

Restaureren van monumenten in Leiden

Hogewoerd 59-61 in het verleden / Bijzondere behangvondsten

In de bovenwoning Hogewoerd 61, die na de restauratie deel is gaan uitmaken van de woning Hogewoerd 61A, kwamen bij het weghalen van het plaatmateriaal waarmee bijna alles was afgetimmerd diverse soorten behang te voorschijn. Op sommige plaatsen bleken erg veel lagen behang over elkaar te zijn geplakt. De onderste lagen waren kennelijk al heel oud.
Om inzicht te krijgen in de datering van de verschillende behanglagen, en daarmee ook extra informatie over de bouwgeschiedenis van het complex, heeft Diogenes de kunst- en interieurhistoricus dr. Richard Harmanni uit Amsterdam gevraagd om hier onderzoek naar te doen. Hij is een van de grootste deskundigen op dit gebied in Nederland.
Het rapport van de heer Harmanni is in december 2015 verschenen. Het bevat verrassende vondsten. Deze pagina laat een aantal van zijn bevindingen zien. Alle foto’s, behalve de eerste, zijn ontleend aan het rapport.

 

De voorkamer in Hogewoerd 61A: vijfentwintig lagen behang

 

In juli 2015 was in de voorkamer op de eerste verdieping van Hogewoerd 61A al een verrassende vondst gedaan: na het verwijderen van gipsplaten en latten van een van de muren werden onder het losse behang resten van een oude muurschildering zichtbaar.
Op basis van vergelijking met het patroon op een linnen behangsel dat ter plaatse bewaard is gebleven in Museum Meermanno in Den Haag dateert Harmanni de muurschildering tussen 1740 en 1760.

 

Harmanni ontdekte dat voordat de schildering werd beplakt met papierbehang, er eerst grondpapier is aangebracht. Daarvoor lijken misdrukken van een boekdrukker te zijn gebruikt.
Met behulp van de website Delpher van de Koninklijke Bibliotheek kon Harmanni een fragment dat hij vond dateren: het was afkomstig uit het tweede deel van het boek ‘Beknopte natuurlijke historie der zoogende dieren’, dat in 1796 in Leiden is uitgegeven.
Dat betekent dat de oudste behanglaag in 1796 of kort daarna zal zijn aangebracht.

 

Harmanni vond niet minder dan 25 over elkaar geplakte behanglagen. Hiernaast fragmenten van de drie onderste lagen:
— 1 (linksboven, circa 1796-1810),
— 2 (linksonder, circa 1810),
— 3 (rechts, na 1820).

 

Nog vier foto’s uit het rapport, met fragmenten van de lagen:
— 5 (linksboven, circa 1850),
— 6 (rechtsboven, circa 1860),
— 10 (linksonder, 1890-1900),
— 13 (rechtsonder, circa 1910-1915).

 

En ten slotte nog vier fragmenten, nu van de lagen:
— 14 (linksboven, circa 1915-1920),
— 20 (rechtsboven, circa 1945-1950),
— 23 (linksonder, circa 1965-1970),
— 25 (rechtsonder, circa 1970-1975).

 

De zolder van Hogewoerd 61A

 

Ook op de zolder van Hogewoerd 61A waren diverse lagen behang aanwezig, maar daarvan waren de oudste pas van rond 1900. In het voorste kamertje trof Harmanni zes lagen aan. Een paar foto’s:
— laag 1 (linksboven, circa 1910-1910),
— laag 2 (rechtsboven, circa 1915-1925),
— lagen 3 en 4 (linksonder, resp. 1928-circa 1940 en circa 1935-1945),
— laag 6 (rechtsonder, circa 1950-1965) met in het midden een stukje van laag 2.

 

De eerste verdieping van Hogewoerd 59

 

Harmanni heeft ook onderzoek gedaan in de bovenwoning Hogewoerd 59. In een tussenkamertje op de eerste verdieping waren alle wanden inclusief de deur naar de woonkamer en de deurpost met behang beplakt. Datzelfde gold voor het plafond.

 

Links de onderste behanglaag, door Harmanni gedateerd op circa 1915-1925, rechts de tweede (bovenste) laag uit circa 1925-1935.

 

De zolder van Hogewoerd 59

 

Aan de voorzijde van Hogewoerd 59 bevond zich een afgeschoten zolderkamer. Linksonder de bovenste behanglaag, waarschijnlijk uit de periode 1935-1955. Daaronder zat een behang met bloemenpatroon; geelgroene bloemen met lichtblauwe bladeren, te dateren in de jaren 1930-1940.

 

Terug naar de pagina Hogewoerd 59-61 in het verleden